«Μετασχηματίζουσα Μάθηση μέσα από την Αισθητική Εμπειρία» - ΑΛΕΞΗΣ ΚΟΚΚΟΣ

Η εκπαίδευση μέσα από την τέχνη είναι ίσως το αντικείμενο στο οποίο αισθάνομαι ότι έχω συνεισφέρει περισσότερο. 

Πήρα την πρωτοβουλία για τη διαμόρφωση μιας μεθόδου, η οποία βασίζεται στην αξιοποίηση των τεχνών για εκπαιδευτικούς σκοπούς: Ενώ μελετάται ένα μαθησιακό αντικείμενο, παρεμβάλλεται η ανάλυση έργων τέχνης το περιεχόμενο των οποίων σχετίζεται με το θέμα. Τα νοήματα των έργων γίνονται εναύσματα για να πραγματοποιείται εμπλουτισμένη και ανοικτή σε ερμηνείες προσέγγιση του θέματος. Έτσι ενεργοποιούνται η κριτική σκέψη, τα συναισθήματα και η φαντασία.

Η μέθοδος ονομάζεται «Μετασχηματίζουσα Μάθηση μέσα από την Αισθητική Εμπειρία».

(Για να γίνεται περισσότερο εύληπτος ο τίτλος της μεθόδου σε ορισμένα εκπαιδευτικά προγράμματα, όπως στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ARTiT, τροποποιείται σε «Δημιουργική και Κριτική Μάθηση μέσα από την Αισθητική Εμπειρία».)

Τα στάδια της μεθόδου

Το πρώτο στάδιο (διάγνωση εκπαιδευτικών αναγκών) αποτελείται από τον προσδιορισμό της ανάγκης για κριτική εξέταση των στερεότυπων παραδοχών των συμμετεχόντων που αφορούν ένα συγκεκριμένο θέμα.

Στο δεύτερο στάδιο, ο εκπαιδευτής διευκολύνει μια διεργασία, μέσω της οποίας οι συμμετέχοντες εκφράζουν τις παραδοχές τους για το θέμα.

Στο τρίτο στάδιο, ο εκπαιδευτής εξετάζει τις απαντήσεις και εντοπίζει τα υπο-θέματα που θα πρέπει να προσεγγιστούν ολιστικά και κριτικά προκειμένου να επανεξεταστούν οι απόψεις που διατυπώθηκαν.

Στο τέταρτο στάδιο ο εκπαιδευτής επιλέγει διάφορα σημαντικά έργα τέχνης, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν ως ερέθισμα για την επεξεργασία των υπο-θεμάτων (τα μηνύματα των έργων τέχνης συνδέονται με τα υπο-θέματα). Ο εκπαιδευτής χρησιμοποιεί έργα από τη ζωγραφική, τη γλυπτική, τη φωτογραφία, τη λογοτεχνία, την ποίηση, το θέατρο, τον κινηματογράφο, το χορό, τη μουσική κλπ.

Στο πέμπτο στάδιο ο εκπαιδευτής διευκολύνει μια διεργασία, η οποία στοχεύει στο να προσεγγιστούν – μέσα από επεξεργασία κριτικών ερωτήσεων – τα διάφορα (υπο)θέματα από διαφορετικές οπτικές γωνίες, προκειμένου να αποκαλυφθούν στους συμμετέχοντες όσο το δυνατόν περισσότερες διαστάσεις και να τους προσφερθεί η ευκαιρία να επανεξετάσουν τις αρχικές τους παραδοχές. Ένα από τα βασικά μαθησιακά εργαλεία σε αυτή τη διεργασία είναι η αισθητική εμπειρία. Ο εκπαιδευτής παρουσιάζει διαδοχικά διάφορα έργα τέχνης. Οι συμμετέχοντες θα μπορούσαν επίσης να προτείνουν έργα τέχνης και να προσδιορίσουν τη σειρά με την οποία θα γίνει η επεξεργασία τους. Κάθε έργο τέχνης αναλύεται και συνδέεται κριτικά με τα σχετικά (υπο)θέματα. Οι συμμετέχοντες εκφράζουν τις εμπειρίες, τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους.

Στο έκτο στάδιο γίνεται σύνθεση και αντλούνται συμπεράσματα.

Η διάδοση της μεθόδου

• Η μέθοδος παρουσιάστηκε στην 8η και 10η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για τη Μετασχηματίζουσα Μάθηση, σε άρθρα στα περιοδικά Journal of Transformative Education και Εκπαίδευση Ενηλίκων, καθώς και στα βιβλία Εκπαίδευση μέσα από τις Τέχνες και Learning with Adults, A Reader (υπό έκδοση).
• Πιλοτικές εφαρμογές άρχισαν στην Ελλάδα το 2009 σε Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, Πανεπιστημιακά Τμήματα, Επιχειρήσεις, Προγράμματα Εκπαίδευσης Εκπαιδευτικών, Θεραπευτικές Κοινότητες και ΙΕΚ. Ακολούθησε εκτεταμένη εφαρμογή σε Δανία, Ελλάδα, Ρουμανία και Σουηδία μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «ARTiT: Development of innovative methods of training the trainers». 
• Σήμερα η μέθοδος εφαρμόζεται σε φορείς της Δανίας, Ρουμανίας και Σουηδίας, στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Μακεδονίας και Πατρών, σε ΣΔΕ, στο ΚΕΘΕΑ, καθώς και στα Κέντρα Δια Βίου Μάθησης των Δήμων. 
• Σύμφωνα με στοιχεία του εκδοτικού οίκου SAGE, το άρθρο Κόκκος, Α. (2010) Transformative Learning through Aesthetic Experience: Towards a Comprehensive Method ήταν ανάμεσα σε εκείνα που συγκέντρωσαν το μεγαλύτερο αναγνωστικό ενδιαφέρον το 2011. 
• Οι διοργανωτές της 10ης Παγκόσμιας Συνδιάσκεψης για τη Μετασχηματίζουσα Μάθηση ανέδειξαν τη μέθοδο στον προσυνεδριακό διάλογο μέσα από συνέντευξη σε τηλεσυνέδριο και virtual panel, που παρακολούθησαν περισσότεροι από 1.000 εκπαιδευτές ενηλίκων, πανεπιστημιακοί και ερευνητές από όλο τον κόσμο. 
• Σύμφωνα με το CEDEFOP (βλ. σελίδα 4 του link) η βασική εκπαιδευτική καινοτομία που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα είναι η ανάπτυξη της Μετασχηματίζουσας Μάθησης μέσα από την Τέχνη.

Ο Αλέξης Κόκκος σπούδασε Νομικά και Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Paris VIII. Συμμετείχε ενεργά στη διαμόρφωση του θεσμού της Λαϊκής Επιμόρφωσης (1981-1987), του Ινστιτούτου Διαρκούς Επιμόρφωσης και Εκπαίδευσης / ΙΔΕΚΕ (Πρόεδρος, 1995-1997) και του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (μέλος της ιδρυτικής επιστημονικής ομάδας, 1997-2001), στο οποίο σήμερα είμαι Ακαδημαϊκός Υπεύθυνος και Καθηγητής του μεταπτυχιακού προγράμματος "Εκπαίδευση Ενηλίκων". Είναι Πρόεδρος της Επιστημονικής Ένωσης Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη και στην ανάπτυξη της κριτικής/δημιουργικής σκέψης.

Πηγή: alexiskokkos.gr