Ο ηγέτης δεν είναι άθροισμα ικανοτήτων αλλά μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα

Στους σημερινούς καιρούς, η ανάπτυξη και η εφαρμογή νέων αρετών αποτελεί αναγκαιότητα

Συμβαίνει συχνά και στους χαρισματικούς επιστήμονες, όταν πλέον έχουν κατακτήσει την επαγγελματική κορυφή, να μειώνουν είτε και να σταματούν την επιστημονική παραγωγή τους. Ακριβώς την αντίθετη εικόνα, ωστόσο, εμφανίζει ο κ. Δημήτρης Μπουραντάς, καθηγητής Μάνατζμεντ πρώτης βαθμίδας από το 1999 στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με την πρόσφατη έκδοση, από τον Gower -τον μεγάλο εκδοτικό οίκο της Ευρώπης σε βιβλία business και management- του βιβλίου του με τίτλο «Leadership Meta-Competencies - Discovering Hidden Virtues», το οποίο συνέγραψε με την υποψηφία διδάκτορα Ηγεσίας κ. Βάσια Αγαπητού (www.goerpublishing.com).

Συγγραφέας πολλών βιβλίων, όχι μόνο για την επιστήμη του μάνατζμεντ και για τους επαγγελματίες μάνατζερ, αλλά και για το ευρύ κοινό, τα οποία και έχουν συμπεριληφθεί σε λίστα των «ευπώλητων», αρθρογράφος σε έγκυρα διεθνή περιοδικά με τιμητικές διακρίσεις και επικεφαλής του πολιτικού κόμματος της «Κοινωνίας των Αξιών», ο κ. Μπουραντάς συνεχίζει την επιστημονική παραγωγή του, προβάλλοντας και προτείνοντας τις «μετα-ικανότητες» -τις κρυμμένες αξίες των ηγετικών ικανοτήτων- οι οποίες έως σήμερα δεν έχουν συμπεριληφθεί στη βιβλιογραφία, ούτε και στην πρακτική της ανάπτυξης των μάνατζερ και των ηγετών, σύμφωνα με το μοντέλο των διοικητικών και ηγετικών ικανοτήτων που επικρατεί.

Το σκεπτικό του για τη συγγραφή του βιβλίου αυτού, όπως το διατύπωσε στην «Κ», είναι το εξής: «Στους σημερινούς ταραγμένους καιρούς που χαρακτηρίζονται από υψηλή αβεβαιότητα και ασάφεια, από ένα έλλειμμα ηθικής και αξιοπιστίας των ηγετών και των θεσμών, από αντιφάσεις και διλήμματα, η αναζήτηση, η ανάπτυξη και η εφαρμογή στην πράξη νέων αρετών, αποτελεί αναγκαιότητα. Οι προτεινόμενες λοιπόν μετα-ικανότητες μπορούν να αποτελέσουν μια ουσιαστική συμβολή προς αυτή την κατεύθυνση». Μας αναλύει λοιπόν, με μεγάλη σαφήνεια, το πώς αναπτύσσονται οι «κρυμμένες» αυτές αρετές.

Σύμφωνα με το μοντέλο των διοικητικών και ηγετικών ικανοτήτων που επικρατεί, η κάθε επιχείρηση προσδιορίζει μια σειρά ικανοτήτων, βάσει των οποίων επιλέγει, εκπαιδεύει, αξιολογεί και προάγει τα στελέχη της. Μεταξύ αυτών είναι η δημιουργική λήψη αποφάσεων και η επίλυση προβλημάτων, η διαπροσωπική επικοινωνία, η εστίαση στα αποτελέσματα, η στρατηγική και επιχειρηματική σκέψη και άλλες εξίσου σημαντικές ιδιότητες.

«Παρότι αυτή η θεώρηση και η πρακτική δεν είναι λάθος, αποδεικνύεται ανεπαρκής για να κατανοηθεί, να εξηγηθεί και να αναπτυχθεί το μάνατζμεντ και η ηγεσία» επισημαίνει. Και μας εξηγεί τους λόγους. «Πρώτον, προσεγγίζει το ορατό μέρος του παγόβουνου και όχι αυτό που κρύβεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας». Δεν απαντά δηλαδή στο ποιοι άνθρωποι αναπτύσσουν και χρησιμοποιούν σωστά τις προαναφερθείσες διοικητικές και ηγετικές ικανότητες και ποιο όχι, ούτε και το γιατί. «Στη σημερινή εποχή των σκανδάλων, της χρεοκοπίας πολλών μεγάλων επιχειρήσεων και της κρίσης, αυτό το ερώτημα είναι κρίσιμο» επισημαίνει ο κ. Μπουραντάς.

Δεύτερος λόγος είναι το ότι «ο μάνατζερ και ο ηγέτης δεν είναι ένα άθροισμα ικανοτήτων, αλλά ένα όλον». Κατά συνέπεια, επιμέρους ικανότητες όταν συντίθενται αρμονικά, δημιουργούν κάποιες άλλες ευρύτερες και περισσότερο θεμελιώδεις. Τρίτον, ένα στέλεχος με τις ίδιες ικανότητες συχνά επιτυγχάνει σε μιαν επιχείρηση είτε σε μια κατάσταση, ενώ αποτυγχάνει σε άλλη που είναι διαφορετική. Και τέταρτον, «υπάρχει και η σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού. Δηλαδή η κάθε ικανότητα ταυτόχρονα μπορεί να αποτελεί και ανικανότητα».

Για παράδειγμα, η υψηλή αυτοπεποίθηση μπορεί να κάνει το στέλεχος «να μην ακούει». Η συναισθηματική νοημοσύνη, να το εμποδίζει να γίνεται αυστηρό και να παίρνει δύσκολες αποφάσεις, όταν οι συμπεριφορές είναι ακατάλληλες και οι επιδόσεις των συνεργατών μέτριες. «Η αντιμετώπιση αυτή της ανεπάρκειας του μοντέλου των ικανοτήτων αλλά και τα ζητήματα, όπως αναφέρθηκαν προηγουμένως, είναι αυτά που μας οδηγούν στην αναζήτηση κάποιων μετα-ικανοτήτων, οι οποίες αποτελούν καταρχήν την αιτία της ανάπτυξης και της σωστής χρήσης άλλων διοικητικών και ηγετικών ικανοτήτων. Και δεύτερον, εξασφαλίζουν αρμονία με το όλον του ηγέτη. Επίσης εξασφαλίζουν την επιτυχία του ηγέτη σε διαφορετικές καταστάσεις».

Ο χαρακτήρας του ατόμου επανέρχεται στο προσκήνιο

Προσδιορίζοντας τις μετα-ικανότητες, ο κ. Μπουραντάς αναφέρει ότι «αξιοποιώντας την υφισταμένη γνώση από περισσότερα επιστημονικά πεδία, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι τέτοιες μετα-ικανότητες είναι: η υπαρξιακή νοημοσύνη, ο χαρακτήρας, η δημιουργική μοναξιά, η φρόνηση και η ικανότητα του ανθρώπου να κερδίζει την εμπιστοσύνη των άλλων.

Η υπαρξιακή νοημοσύνη, σύμφωνα με τον H. Gardner και την ομάδα του στο Harvard, συνίσταται στην ικανότητα του ατόμου για υπαρξιακό στοχασμό. Να θέτει, να σκέπτεται και να απαντά στα θεμελιώδη ζητήματα της ύπαρξης του ιδίου και του κόσμου.

Ο χαρακτήρας του ατόμου -που για δεκαετίες έχει αγνοηθεί από τη βιβλιογραφία του Μάνατζμεντ και της Ηγεσίας- αποδεικνύεται πλέον μια κρίσιμη παράμετρος. Το όλον του χαρακτήρα αποτελείται από μια σύνθεση αρετών και την αρμονία μεταξύ αυτών. Και, κατά συνέπεια, εξηγεί τις πρακτικές ικανότητες και τη σωστή χρήση αυτών, σε όλες τις περιπτώσεις.

Η δημιουργική και εθελοντική μοναξιά (απομόνωση) συμβάλλει ουσιαστικά στην αυτογνωσία, στη δημιουργική σκέψη, στην αυτοανάπτυξη, στην αυθεντικότητα, στην ανθεκτικότητα, στον στοχασμό και στην ηθική των ηγετών.

Η φρόνηση -σύμφωνα με τον Αριστοτέλη- διαφέρει από την επιστήμη και την τέχνη. Βασίζεται στην ικανότητα του ηγέτη να εφαρμόζει την επιστήμη και την τέχνη σωστά, σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, εξασφαλίζοντας τον τεχνοκρατικό ορθολογισμό (τα μέγιστα αποτελέσματα με τα ελάχιστα μέσα). Ταυτόχρονα όμως με τον ηθικό και τον πολιτικό ορθολογισμό. Με αυτή την έννοια, η φρόνηση αποτελεί κρίσιμη παράμετρο για τη σωστή ηθική και δημιουργική χρήση των διοικητικών και ηγετικών ικανοτήτων, σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση.

Η μετα-ικανότητα για εμπιστοσύνη αποτελεί ένα όλον που συνίσταται στην ακεραιότητα, στο γνήσιο ενδιαφέρον για το καλό του άλλου, στην ικανότητα για υψηλές επιδόσεις και στην κοινωνική υπευθυνότητα.

Πηγή: kathimerini.gr